Hương thiền ngàn năm Thơ văn thiền sư Lý – Trần

Trong nhiều ngàn năm gắn bó, đồng hành cùng dân tộc, Phật giáo đã trải qua các giai đoạn phát triển thăng trầm cùng với chiều dài lịch sử. Thời đại Lý, Trần là một giai đoạn lịch sử đặc biệt với sự phát triển rực rỡ về tư tưởng, để lại nhiều thành tựu trên mọi phương diện đời sống của đất nước cũng như Phật giáo. Ở thời đại ấy, có những vị vua đồng thời là thiền sư như Lý Thánh Tông, Trần Thái Tông, Trần Nhân Tông…đã kết tinh một tư tưởng, vừa là cơ sở lý thuyết, vừa là thực tiễn hành động, lại vừa là nền tảng vững chắc. Trong cuộc chiến chống quân xâm lăng, chiến thắng đế quốc Nguyên Mông cũng như lúc nước nhà được độc lập, hòa bình, vua Trần đã không thụ hưởng vinh quang mà lại chuyên tâm tu tập, ông đã nhường quyền lãnh đạo cho thế hệ trẻ và chống gậy lên non cao thiền định, đi khắp các làng mạc để khuyến khích dân chúng phá bỏ các dâm từ, sống theo năm giới, mười thiện nghiệp, tạo dựng những giá trị sống làm nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài. Theo sự biến thiên của lịch sử, với chính sách hủy diệt văn hóa tàn bào của quân Minh xâm lược, đất nước ta đã mất hầu hết di sản của tiền nhân, đặc biệt là các di sản văn tự, chỉ còn lại một số ít được gìn giữ qua nhiều thời đại, qua các sáng tác văn học thời Lý, Trần và được lưu truyền đến ngày nay, tư tưởng ấy được Lê Quát tự vấn: “Nhà Phật lấy họa phúc để cảm động lòng người sao mà được người tin theo sâu bền như thế! Trên từ vương công, dưới đến dân thường, hễ bố thí vào việc nhà Phật dù đến hết tiền của cũng không sẻn tiếc … Cho nên trong tự kinh thành, ngoài đến châu phủ, cho đến thôn cùng ngõ hẻm, không phải ra lệnh mà tuân theo, không bắt phải thề mà giữ đúng”. Từ trước đến nay có nhiều công trình nghiên cứu, chuyển dịch về thơ văn thời Lý, Trần, nhưng để dịch tương đối đầy đủ, đặc biệt là chuyển toàn bộ các sáng tác văn học của các thiền sư ở thời Lý, Trần sang thể thơ lục bát của dân tộc như nhà thơ Trần Quê Hương (bút danh của Hòa thượng Thích Giác Toàn) trong tập “Hương Thiền Ngàn Năm”. Sách do Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản tháng 8/2010. Cuốn sách này gồm có nhiều bài thơ lục bát về Thiền sư La Quý, Thiền sư Pháp Thuận, Đại sư Khuông Việt, Thiền sư Vạn Hạnh, Trưởng lão Định Hương,… Cuốn sách Hương Thiền Ngàn năm là một tặng phẩm đầy ý nghĩa nhân Đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội, mang đậm triết lý của tiền nhân xưa đi vào đời sống hiện đại qua thể thơ lục bát khéo ẩn chất trí tuệ dưới nhịp điệu tự tình, để tư tưởng của thời đại Lý, Trần mãi lưu truyền, vang vọng trong thi ca đương đại. Kiều Nga